เรื่องเล่าจากการสำมะโนการเกษตร 2

ตัวอย่างภูมิประเทศของหมู่บ้านที่เข้าสำรวจ

ในการลงภาคสนามของการสำมะโนการเกษตรในครั้งนี้ มีปัญหาที่น่าสนใจหลายอย่าง เนื่องจากผู้เขียนได้มีโอกาสเข้าร่วมโครงการ จึงขอถือโอกาสนำปัญหาของการสำรวจข้อมูลที่พบเห็นมาบอกเล่า เพื่อเป็นแนวทางสำหรับการจัดทำระบบงานคอมพิวเตอร์ขนาดใหญ่ ที่เกี่ยวข้องกับการสำรวจข้อมูลประชากรของหน่วยงานต่างๆ ที่จะเกิดขึ้นในอนาคต

คุณสมบัติของพนักงานแจงนับ

 

ขอเริ่มต้นที่ส่วนของพนักงานแจงนับ ซึ่งพนักงานแจงนับคือ บุคคลที่จะเข้าไปสอบถามข้อมูลที่กำหนดตามบ้านพักอาศัยในเขตพื้นที่ที่พนักงานแจงนับคนนั้นๆ รับผิดชอบ ซึ่งในครั้งนี้ระบุให้คัดเลือกจากอาสาสมัครเกษตรประจำหมู่บ้าน หรือที่เรียกย่อๆ ว่า อกม. มาทำหน้าที่เป็นพนักงานแจงนับ หมายถึง ทุกๆ หมู่บ้านจะมีอาสาสมัครเกษตรประจำหมู่บ้านละ 1 คน แต่จะมีเฉพาะอาสาสมัครเกษตรบางคนเท่านั้นที่ได้รับหน้าที่เป็นพนักงานแจงนับ เนื่องจากอุปกรณ์ที่ใช้บันทึกข้อมูลมีจำกัด ดังนั้นพนักงานแจงนับ 1 คน จะมีพื้นที่รับผิดชอบหลายหมู่บ้าน โดยพนักงานแจงนับคนหนึ่งๆ จะมีครัวเรือนที่ต้องเข้าไปสำรวจประมาณ 1,000 ครัวเรือน ซึ่งปัญหาของพนักงานแจงนับที่เกี่ยวกับการสำมะโนเกษตรครั้งนี้ พอสรุปได้ดังนี้

 

1.อาสาสมัครเกษตร เป็นงานอาสาสมัครที่ไม่มีค่าตอบแทน และไม่ได้ทำงานเต็มเวลา ดังนั้นทุกคนจึงมีงานประจำที่เกี่ยวกับอาชีพเกษตรของตนเองอยู่แล้ว แต่เนื่องจากจำนวนครัวเรือนที่พนักงานแจงนับต้องเข้าไปสำรวจในครั้งนี้มีจำนวนมาก ทำให้ดูเหมือนเป็นการบังคับให้อาสาสมัครเกษตรต้องหยุดของประจำของตน แล้วมาทำงานสำรวจข้อมูลเป็นหลัก แต่เนื่องจากงานเกษตรกรรมส่วนใหญ่ เป็นงานที่ต้องมีการดูแลเอาใจใส่ ถ้าทิ้งงานกลางคันก็จะเกิดความเสียหายต่อผลผลิต ดังนั้นเมื่อต้องมาทำงานหน้าที่เป็นพนักงานแจงนับจึงทำงานได้ไม่เต็มที่ เพราะต้องทำงานของตนเองเป็นหลักเนื่องจากไม่แน่ใจว่างานสำรวจข้อมูลจะให้ผลตอบแทนคุ้มค่าหรือไม่

 

2.อาสาสมัครเกษตรส่วนใหญ่ ส่วนใหญ่จะมีความรู้ไม่มากนัก และไม่คุ้นเคยกับการใช้อุปกรณ์สมัยใหม่อย่างแท็บเล็ตพีซี หรือแม้แต่เครื่องคอมพิวเตอร์ ทำให้ความสนใจหรือความต้องการที่จะนำแท็บเล็ตพีซีมาใช้ประโยชน์ในชีวิตประจำวันจึงไม่มี มีผลให้การใช้แท็บเล็ตพีซีกลายเป็นเรื่องยุ่งยากเอามากๆ ไม่ต้องพูดถึงเรื่องการใช้แท็บเล็ตพีซีได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งมีผลทำให้การบันทึกข้อมูลระหว่างการสำรวจล่าช้าลงไปด้วย อาสาสมัครเกษตรหลายคนถึงกับยุติการสำรวจข้อมูล

 

ภูมิประเทศและค่าใช้จ่ายในการเดินทาง

 

สภาพหมู่บ้านในต่างจังหวัด หมู่บ้านแต่ละแห่งมีสภาพการจับกลุ่มของบ้าน และสภาพภูมิประเทศแตกต่างกัน บริเวณที่เป็นตลาดและหมู่บ้านดั้งเดิม บ้านจะรวมอยู่กันเป็นกลุ่ม การเดินทางระหว่างบ้านแต่ละหลังจะใช้เวลาไม่มากนัก แต่สำหรับหมู่บ้านเกิดใหม่ ส่วนใหญ่บ้านของเกษตรกรจะปลูกบ้านอยู่ตามไร่นาของตนเอง บางบ้านอยู่ในป่าลึก ทำให้การเดินทางจากบ้านหนึ่งไปยังบ้านถัดไป ต้องใช้เวลามากขึ้น ซึ่งมีผลต่อจำนวนรายการข้อมูลที่จัดเก็บได้ในแต่ละวัน ยิ่งถ้าไม่ได้วางแผนการเดินทางให้ดีก็จะทำให้เสียเวลายิ่งขึ้น

 

ในการอบรมก่อนปฏิบัติงาน มีการแนะนำให้ใช้แผนที่ประกอบในการวางแผนสำรวจ แต่พนักงานแจงนับส่วนใหญ่จะไม่ได้รับแผนที่ หรือไม่มีแผนที่ประกอบในการวางแผนสำรวจ ต้องอาศัยความคุ้นเคยในพื้นที่ช่วย ปัญหาที่เกิดเป็นเงาตามตัวเมื่อเข้าไปในพื้นที่คือ ค่าใช้จ่ายในการเดินทาง โดยปรกติวิธีการเดินทางไปสำรวจข้อมูลจะให้จักรยานยนต์เป็นพาหนะ ซึ่งค่าน้ำมันแก๊สโซฮอลในขณะที่ทำการสำรวจในบางหมู่บ้านแพงกว่า 50 บาทต่อลิตร บางหมู่บ้านต้องเดินทางโดยรถยนต์ หรือจ้างรถยนต์เข้าไปส่ง ทำให้ค่าใช้จ่ายในการสำรวจสูงขึ้น ซึ่งค่าใช้จ่ายส่วนนี้พนักงานแจงนับต้องรับผิดชอบเอง ทำให้บางพื้นที่อาจจะไม่มีการสำรวจ โดยเฉพาะพื้นที่ที่พนักงานแจงนับไม่คุ้นเคย หรือไม่สามารถหาคนนำทางได้

 

คนที่อยู่ในพื้นที่จริง และการเข้าถึงบุคคล

 

จำนวนครัวเรือนที่พนักงานแจ้งนับได้รับมอบหมายให้เข้าไปสำรวจ ส่วนใหญ่จะอ้างอิงอยู่กับบัญชีเลือกตั้ง ซึ่งเมื่อทำการสำรวจจริงๆ พบว่า พื้นที่ที่เป็นชนบทจะมีครัวเรือนที่อยู่พื้นที่จริงๆ ไม่ถึง 70 เปอร์เซนต์ของจำนวนครัวเรือนที่ปรากฏในบัญชีเลือกตั้ง แต่พื้นที่ที่เป็นตัวเมือง จะมีครัวเรือนมากกว่าครัวเรือนในบัญชีเลือกตั้ง ทำให้ดูเหมือนว่าจำนวนรายการข้อมูลของส่วนที่เป็นชนบทจะไม่ถึงเป้าที่กำหนด ขณะที่บริเวณที่เป็นตัวเมืองจะมีจำนวนรายการข้อมูลเกินกว่าเป้าหมายไปมาก

 

ในการเข้าสำรวจบ้านแต่ละหลัง ถ้าเป็นหมู่บ้านที่พนักงานแจงนับเป็นที่รู้จักดีกันในหมู่บ้าน จะไม่มีปัญหาในการเข้าถึงบุคคลที่จะให้ข้อมูล แต่หมู่บ้านอื่นๆ ที่ไม่มีคนรู้จักพนักงานแจงนับคนนั้นๆ เลย การเข้าถึงบุคคลที่จะเป็นผู้ให้ข้อมูลจะยุ่งยากมากขึ้น ต้องใช้เวลาพูดคุยแนะนำตัวกันนานขึ้น บางหมู่บ้านต้องให้ผู้ใหญ่บ้านช่วยประกาศให้ก่อน จึงจะให้ความร่วมมือ ซึ่งช่วงเวลาที่เสียไปในช่วงเวลาดังกล่าวมีผลต่อจำนวนรายการข้อมูลที่จะสามารถจัดเก็บได้

 

ในการเข้าถืงบุคคลในพื้นที่ พนักงานแจงนับหลายคนรวมถึงผู้เขียน แก้ปัญหาดด้วยการหาคนในพื้นที่นำทาง ซึ่งช่วยลดเวลาในการแนะนำตัวลงได้มาก แต่ค่าใช้จ่ายที่เกี่ยวกับคนนำทาง พนักงานแจงนับต้องเป็นคนออกเองเช่นเดียวกับค่าใช้จ่ายในการเดินทาง

 

วิธีการปฏิบัติระหว่างการสำรวจข้อมูล

 

เมื่อพนักงานแจงนับเข้าไปยังบ้านเป้าหมาย และพบบุคคลที่จะให้ข้อมูล นอกจากจะมีการเสียเวลาในระหว่างการแนะนำตัวแล้ว กิจกรรมถัดมาก่อนจะสอบถามข้อมูลและบันทึกลงในแท็บเล็ต คือการขอบัตรประชาชน หรือทะเบียนบ้าน เนื่องจากการสำมะโนการเกษตรครั้งนี้ จะมีการบันทึกรหัสประจำตัว 13 หลักของเกษตรกรด้วย และบางครัวเรือนต้องใส่รายละเอียดบุคคลที่อยู่ในครัวเรือนทั้งหมดด้วย ซึ่งบางบ้านใช้เวลาหาบัตรประชาชนหรือทะเบียนบ้านกว่าครึ่งชั่วโมงกว่าจะได้เริ่มการสอบถามข้อมูล ซึ่งเวลาที่รอระหว่างการหาบัตรประชาชนหรือทะเบียนบ้านนี้ มีผลต่อจำนวนรายการข้อมูลที่จะสามารถจัดเก็บได้ในแต่ละวันด้วย

 

ในระหว่างการสำรวจ มีพนักงานแจงนับท่านหนึ่งแนะนำให้นำบัญชีรายชื่อเลือกตั้งไปด้วย โดยขอยืมจากผู้ใหญ่บ้าน เมื่อเข้าไปยังบ้านที่ทำการสำรวจให้ถามบ้านเลขที่ ซึ่งในบัญชีรายชื่อเลือกตั้ง บ้านเลขที่จะเรียงตามลำดับอยู่แล้ว สามารถค้นได้โดยง่าย ในบัญชีรายชื่อเลือกตั้งดังกล่าวจะมีชื่อสมาชิกในครัวเรือน และเลขรหัสประจำตัวประชาชน 13 หลักพร้อม รวมถึงมีรายชื่อสมาชิกในครัวเรือนครบไม่ต้องอาศัยข้อมูลจากทะเบียนบ้าน ซึ่งวิธีนี้ช่วยลดเวลารอระหว่างการหาบัตรประชาชนหรือทะเบียนบ้านได้มาก แต่ก็มีบางหมู่ที่ผู้ใหญ่บ้านไม่ได้สนใจเก็บบัญชีรายชื่อเลือกตั้งไว้ ก็ต้องกลับไปใช้วิธีการเดิม

 

บันทึกประจำวันที่ 21 เมษายน พ.ศ. 2557 (2014)

เวลา	เหตุการณ์
01:00 น.	ตื่นนอน
01:30 น.	งานของกิจกรรมอาชีพ งานอินเตอร์เน็ต (18/2557):เชื่อมต่ออินเตอร์เน็ต โพสต์บทความเรื่องใหม่
03:30 น.	พักผ่อน
06:00 น.	ดื่มกาแฟ อ่านสารไมโครคอมพิวเตอร์ และหนังสือเรื่อง "เหนือกว่า วอลสตรีท" หรือ One Up On Wall Steet.
07:00 น.	ทำต้นฉบับบทความเรื่องใหม่
07:30 น.	ลอกสายทองแดงไว้ทำเจนเนอเรเตอร์
08:00 น.	0.กินข้าวเช้า 1.กับข้าว:แกงเหลืองหน่อไม้ไผ่ตงลืมแล้งเนื้อไก่แจ้, ผัดฟักทอง
08:30 น.	0.Note: แม่เล็กจากยางสูงมาที่บ้าน 1.งานของกิจกรรมอาชีพ กสิกรรมธรรมชาติ แปลงสวนปาล์ม (8/2557):จัดปาล์มไปส่งโรงงาน
10:00 น.	อาบน้ำ ทำบันทึกประจำวันของวันก่อน
10:30 น.	งานของกิจกรรมอาชีพ งานอินเตอร์เน็ต (18/2557):แก้ไขบทความที่โพสต์ไว้ และโพสต์บทความเรื่องใหม่
11:30 น.	ค้นข้อมูลเกี่ยวกับปั้มชักสูบน้ำลึก
13:30 น.	0.สูบน้ำใช้ด้วยโซลาร์เซลล์ 1.กินข้าว พักผ่อน 1.กับข้าว:แกงเหลืองหน่อไม้ไผ่ตงลืมแล้งเนื้อไก่แจ้, ผัดฟักทอง
14:30 น.	งานของกิจกรรมอาชีพ งานอินเตอร์เน็ต (18/2557):แก้ไขบทความที่โพสต์ไว้ และโพสต์บทความเรื่องใหม่
15:30 น.	งานของกิจกรรมอาชีพ กสิกรรมธรรมชาติ บ้านแม่ทำ สีทา (3/2557):บดข้าวโพดสำหรับเลี้ยงไก่
16:30 น.	ทำด้ามเลื่อย และตัดกิ่งขนุนที่ติดบ้านออก
18:00 น.	0.อาบน้ำ กินข้าว พักผ่อน ดูทีวี 1.กับข้าว:ผัดคะน้า, แกงเหลืองหน่อไม่ไผ่ตงลืมแล้งเนื้อไก่แจ้
20:00 น.	เข้านอน